Ο Χορός των Νεράιδων



Dance of the Nature Spirits

Το έργο του σύγχρονου καλλιτέχνη Gilbert Williams απεικονίζει έναν φωτεινό Νεραϊδόκυκλο. Βλέποντάς τον έφερα στον νου μου αυθόρμητα έναν τοπικό μύθο του ορεινού χωριού της Πίνδου από το οποίο κατάγομαι. Σύμφωνα με τον μύθο αυτό, ένα δασικό σημείο στο βουνό όπου σχηματίζεται, από τοπικές ανωμαλίες του εδάφους, ένας μικρός κύκλος έχει συσχετιστεί με την παρουσία νεράιδων τη νύχτα.

Συγκεκριμένα, λέγεται ότι οι νεράιδες χορεύουν πάνω στον κύκλο αυτό τραγουδώντας! Συνηθίζεται λοιπόν από παλιά να επισκέπτονται το σημείο γονείς με αρσενικά βρέφη πριν αυτά κλείσουν το 1ο έτος, και να τα τοποθετούν στο κέντρο του κύκλου. Και τότε αυτά, λέγεται ότι βλέπουν τις νεράιδες να χορεύουν γύρω τους και ακούν το μαγικό τους τραγούδι, γελώντας...

"Ἡ γῆ μας γῆ τῶν ἄφθαρτων
ἀερικῶν καὶ εἰδώλων..."

Κ. Παλαμάς, "Ἴαμβοι καὶ Ἀνάπαιστοι"

Βαλκυρία


Dream Idyll/A Valkyrie
Edward Robert Hughes, 1902
Υδατογραφία,. 41x 57εκ
Ιδιωτική συλλογή

Ο Φθόνος μαδά τα φτερά της Δόξας


François-Guillaume Ménageot, 1806
Λάδι σε καμβά, 105x91εκ
Ιδιωτική συλλογή

Στο κοίλωμα ενός απόκρημνου βράχου ψηλά στο βουνό, η Δόξα έχει ανοίξει τα γαλάζια και χρυσά φτερά της έτοιμη να πετάξει προς τα ουράνια, λευκοντυμένη, Άρια, με όλη της την ομορφιά ανθισμένη. Πίσω της παραμονεύει ο Φθόνος, ντυμένος στα πορφυρά, με όλη την ασχήμια του πόνου ζωγραφισμένη στο πρόσωπο και στο σώμα του και περιτριγυρισμένος από τους συντρόφους του, τα φίδια. Σε αντικρυνό βραχώδες βουνό στο βάθος, δεσπόζει ένας αρχαίος ναός λουσμένος στο Φως και εκεί είναι το μέρος που πιθανότατα θέλει να πετάξει η Δόξα.

"Ο φθόνος είναι ο πόνος που προέρχεται από την καλή τύχη των άλλων" έλεγε ο Αριστοτέλης και ο Menageot σ’ αυτόν τον πίνακα απεικονίζει ακριβώς αυτόν τον πόνο. Το πρόσωπο του Φθόνου συσπάται φρικτά καθώς προσπαθεί να ξεριζώσει με τα νύχια του τα φτερά της Δόξας, ώστε να μην την αφήσει να πετάξει. Το πόδι του προσπαθεί να της βάλει τρικλοποδιά. Εκείνη, υπέροχα μεγαλόψυχη, τον αγγίζει με το χέρι, ενώ στο άλλο της χέρι κρατά μια σάλπιγγα, τη Σάλπιγγα του Γαβριήλ, που - σύμφωνα με την θρησκευτική παράδοση - συμβολίζει την σάλπιγγα που θα φυσάει ο αρχάγγελος Γαβριήλ αναγγέλοντας την ημέρα της κρίσης, συνδέοντας έτσι το άπειρο με το θείο. Τα μάτια της είναι αποστασιοποιημένα από την ματιά του Φθόνου που την κοιτά επίμονα, λες και μια ανώτερη δύναμη την σπρώχνει να πετάξει προς το πεπρωμένο της, ενώ το ύφος της είναι λυπημένο για τα φίδια που έρπουν γύρω της.

O πίνακας βρίθει συμβολισμών, που καλό είναι να τους σκεφτούμε όλοι ώστε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας και να αποφασίσουμε που θέλουμε να αυτοκαταταχθούμε. Τα φίδια μπορούν να ανέβουν στο βουνό. Έρποντας. Και οι αετοί μπορούν επίσης. Πετώντας. Και αυτή είναι μια από τις βασικές τους διαφορές. Το θέμα όμως δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι το αν ο αετός έχει μεταμορφωθεί τελικά σε φίδι. Και εάν προτίμησε ελεύθερα σκεπτόμενος να αποχωριστεί την Δόξα και να ντυθεί το ένδυμα του Φθόνου. Ο πίνακας διαχωρίζει ξεκάθαρα τις δύο έννοιες και ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος είναι επίσης ξεκάθαρος, όπως το υπέρλαμπρο Ηλιακό Φως που είναι λουσμένος ο ναός στο βάθος. Ποιος δεν θέλει εξάλλου να γίνει Αετός;

Πολλές φορές η τέχνη αφηγείται μια ιστορία. Πολλές φορές η ιστορία αυτή τυχαίνει να ταιριάζει στην ζωή μας. Μελετώντας την κλασσική τέχνη ο άνθρωπος ανυψώνεται πνευματικά, ηθικά και σχεδόν πάντα πατριωτικά. Αυτά τα ολίγα, μέχρι να ηχήσει η σάλπιγγα της κρίσης, όπου τότε ο καθένας μας θα πάρει πραγματικά ό,τι του αξίζει.

Θα κλείσω συνδέοντας τον πίνακα με ένα μικρό απόσπασμα από τον Λάμπρο, του Διονύσιου Σολωμού. Έτσι ξεκινάει λοιπόν ο Εθνικός μας Ποιητής το υπέροχο αυτό ποίημά του και αναφέρεται και ο ίδιος στην Σάλπιγγα της Κρίσης:

«Ἐκειός, ποὺ ἀκούει καὶ τὴ δροσιὰ ποὺ στάει,
» Βλέπει τὰ βάσανά μου, καὶ βογγάει.»
II.
«Βλέπεις τούτους τοὺς τάφους; Καμιὰ μέρα
» Ἐδῶ μέσα καὶ σὺ θὲ νὰ κοιμᾶσαι,
» Ἕως ὅπου ἀπὸ ψηλὰ θέλει βουΐσῃ
» Ἡ σάλπιγγα ἡ στερνὴ νὰ σὲ ξυπνήσῃ.»
III.
«Καὶ δὲ σ᾿ εἶδα ποτὲ δάκρυα νὰ χύσῃς,
» Παρὰ λίγη στιγμὴ πρὶν μ᾿ ἀτιμήσῃς.»


Μάρω Δ.

Η Δόξα νικά τον Θάνατο


Γύζης Νικόλαος (1842-1901)
Λάδι, 55x40εκ
Συλλογή Γεωργίου Ι. Κατσίγρα

Σε αυτό το συμβολιστικό έργο, ο Γύζης απεικονίζει τη μάχη της Δόξας με το Θάνατο. Η Δόξα απεικονίζεται σαν νεαρή κοπέλα πάνω σε λιοντάρι. Στο αριστερό της χέρι κρατάει δάφνινο στεφάνι, σύμβολο της νίκης, και έναν πυρσό, σύμβολο του φωτός. Είναι ντυμένη στα λευκά και το φως πέφτει έντονο επάνω της. Ο Θάνατος πεσμένος στο έδαφος απεικονίζεται ως σκελετός κρατώντας στα χέρια του το τσακισμένο δρεπάνι. Τα χρώματα είναι σκοτεινά με μόνη εξαίρεση το λευκό χρώμα του πυρσού, που είναι και η μόνη πηγή φωτός του έργου.

Ο Ηρακλής στο σταυροδρόμι


Annibale Carracci
1596, Λάδι σε καμβά, 165εκ x 239εκ,
Συλλογή Farnese, Ρώμη

Ένας νεαρός Ηρακλής απεικονίζεται σε δίλημμα ανάμεσα σε δύο γυναίκες, οι οποίες εκπροσωπούν τα αντίθετα πεπρωμένα που μπορεί να επιλέξει: Στα αριστερά του η σεμνή Αρετή, τον καλεί στο δύσκολο ανηφορικό μαιανδρικό μονοπάτι, που τον οδηγεί στην ουράνια δόξα (Πήγασος), με τον επικό ποιητή στο πλευρό της, έτοιμο να καταγράψει την επίπονη πορεία του στον δρόμο της. Στα δεξιά του η προκλητική Ηδονή, που τον προτρέπει στον εύκολο κατήφορο, μέσω εφήμερων διασκεδάσεων.

Πίσω από Ηρακλή ένας φοίνικας - σύμβολο πολεμικής νίκης και αναγνώρισης - προϊδεάζει για την τελική επιλογή του ηρωικού δρόμου της Αρετής. Ίσως ο συμβολικότερος πίνακας για την Ιδεολογία μας.

Η αλληγορία της Γραμματικής


Laurent de la Hyre (1606-1656)

Για να δείξει πόσο σπουδαία είναι η γραμματική για την άνθιση των ιδεών, ο ζωγράφος την αναπαριστά ως γυναίκα που ποτίζει λουλούδια-ιδέες. Στο αριστερό της χέρι ξεδιπλώνεται κορδέλα με τον αρχαίο ορισμό της Γραμματικής στα λατινικά: Vox literata et articulata (Λόγος εγγράμματος και ορθώς διατυπωμένος). Λίγο πιο δεξιά η λέξη pronunciata προβάλλει την σημασία της ορθής εκφοράς.

Πολυτονικό