Ο Φθόνος μαδά τα φτερά της Δόξας


François-Guillaume Ménageot, 1806
Λάδι σε καμβά, 105x91εκ
Ιδιωτική συλλογή

Στο κοίλωμα ενός απόκρημνου βράχου ψηλά στο βουνό, η Δόξα έχει ανοίξει τα γαλάζια και χρυσά φτερά της έτοιμη να πετάξει προς τα ουράνια, λευκοντυμένη, Άρια, με όλη της την ομορφιά ανθισμένη. Πίσω της παραμονεύει ο Φθόνος, ντυμένος στα πορφυρά, με όλη την ασχήμια του πόνου ζωγραφισμένη στο πρόσωπο και στο σώμα του και περιτριγυρισμένος από τους συντρόφους του, τα φίδια. Σε αντικρυνό βραχώδες βουνό στο βάθος, δεσπόζει ένας αρχαίος ναός λουσμένος στο Φως και εκεί είναι το μέρος που πιθανότατα θέλει να πετάξει η Δόξα.

"Ο φθόνος είναι ο πόνος που προέρχεται από την καλή τύχη των άλλων" έλεγε ο Αριστοτέλης και ο Menageot σ’ αυτόν τον πίνακα απεικονίζει ακριβώς αυτόν τον πόνο. Το πρόσωπο του Φθόνου συσπάται φρικτά καθώς προσπαθεί να ξεριζώσει με τα νύχια του τα φτερά της Δόξας, ώστε να μην την αφήσει να πετάξει. Το πόδι του προσπαθεί να της βάλει τρικλοποδιά. Εκείνη, υπέροχα μεγαλόψυχη, τον αγγίζει με το χέρι, ενώ στο άλλο της χέρι κρατά μια σάλπιγγα, τη Σάλπιγγα του Γαβριήλ, που - σύμφωνα με την θρησκευτική παράδοση - συμβολίζει την σάλπιγγα που θα φυσάει ο αρχάγγελος Γαβριήλ αναγγέλοντας την ημέρα της κρίσης, συνδέοντας έτσι το άπειρο με το θείο. Τα μάτια της είναι αποστασιοποιημένα από την ματιά του Φθόνου που την κοιτά επίμονα, λες και μια ανώτερη δύναμη την σπρώχνει να πετάξει προς το πεπρωμένο της, ενώ το ύφος της είναι λυπημένο για τα φίδια που έρπουν γύρω της.

O πίνακας βρίθει συμβολισμών, που καλό είναι να τους σκεφτούμε όλοι ώστε να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας και να αποφασίσουμε που θέλουμε να αυτοκαταταχθούμε. Τα φίδια μπορούν να ανέβουν στο βουνό. Έρποντας. Και οι αετοί μπορούν επίσης. Πετώντας. Και αυτή είναι μια από τις βασικές τους διαφορές. Το θέμα όμως δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι το αν ο αετός έχει μεταμορφωθεί τελικά σε φίδι. Και εάν προτίμησε ελεύθερα σκεπτόμενος να αποχωριστεί την Δόξα και να ντυθεί το ένδυμα του Φθόνου. Ο πίνακας διαχωρίζει ξεκάθαρα τις δύο έννοιες και ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει κάποιος είναι επίσης ξεκάθαρος, όπως το υπέρλαμπρο Ηλιακό Φως που είναι λουσμένος ο ναός στο βάθος. Ποιος δεν θέλει εξάλλου να γίνει Αετός;

Πολλές φορές η τέχνη αφηγείται μια ιστορία. Πολλές φορές η ιστορία αυτή τυχαίνει να ταιριάζει στην ζωή μας. Μελετώντας την κλασσική τέχνη ο άνθρωπος ανυψώνεται πνευματικά, ηθικά και σχεδόν πάντα πατριωτικά. Αυτά τα ολίγα, μέχρι να ηχήσει η σάλπιγγα της κρίσης, όπου τότε ο καθένας μας θα πάρει πραγματικά ό,τι του αξίζει.

Θα κλείσω συνδέοντας τον πίνακα με ένα μικρό απόσπασμα από τον Λάμπρο, του Διονύσιου Σολωμού. Έτσι ξεκινάει λοιπόν ο Εθνικός μας Ποιητής το υπέροχο αυτό ποίημά του και αναφέρεται και ο ίδιος στην Σάλπιγγα της Κρίσης:

«Ἐκειός, ποὺ ἀκούει καὶ τὴ δροσιὰ ποὺ στάει,
» Βλέπει τὰ βάσανά μου, καὶ βογγάει.»
II.
«Βλέπεις τούτους τοὺς τάφους; Καμιὰ μέρα
» Ἐδῶ μέσα καὶ σὺ θὲ νὰ κοιμᾶσαι,
» Ἕως ὅπου ἀπὸ ψηλὰ θέλει βουΐσῃ
» Ἡ σάλπιγγα ἡ στερνὴ νὰ σὲ ξυπνήσῃ.»
III.
«Καὶ δὲ σ᾿ εἶδα ποτὲ δάκρυα νὰ χύσῃς,
» Παρὰ λίγη στιγμὴ πρὶν μ᾿ ἀτιμήσῃς.»


Μάρω Δ.